Tăng cường quản lý môi trường trong sản xuất nông nghiệp

Chăn nuôi nông hộ hiện nay vẫn chiếm tỷ lệ lớn (chăn nuôi lợn gần 40%, trâu bò trên 85%, gia cầm trên 80%). Việc thực hiện các biện pháp xử lý chất thải trong chăn nuôi nông hộ mặc dù có cải thiện nhưng còn hạn chế (khoảng 46% số hộ chăn nuôi lợn xử lý chất thải bằng bể biogas), 54% số hộ xử lý bằng hố ủ phân/hầm ủ phân); một số mô hình chăn nuôi nhỏ lẻ theo mô hình tổ hợp tác hầu hết đã đầu tư xây dựng bể, hầm biogas để xử lý chất thải chăn nuôi nhưng chưa bố trí các hồ sinh học để lưu giữ, xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường. Ngoài ra, khoảng cách từ chuồng trại của hộ chăn nuôi đến các hộ gia đình xung quanh không đảm bảo, nên gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Thực tế để xử lý mùi hôi trong chăn nuôi đã có một số địa phương áp dụng các phương pháp khác như đệm lót sinh học, phun chế phẩm sinh học xử lý, tuy nhiên các mô hình này hiện chưa được nhân rộng, vì vậy tình trạng ô nhiễm môi trường do chăn nuôi quy mô nông hộ vẫn là vấn đề nan giải ở các vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh.

Để tăng cường công tác quản lý, hạn chế ô nhiễm môi trường do hoạt động nuôi trồng thuỷ sản, thời gian qua tỉnh đã chỉ đạo tổ chức các đợt kiểm tra, giám sát việc tuân thủ quy hoạch khu nuôi, chế biến, xây dựng hạ tầng thủy sản đảm bảo các tiêu chí BVMT, đặc biệt là yếu tố mặt bằng và công nghệ xử lý chất thải; Hướng dẫn các cơ sở nuôi trồng thuỷ sản áp dụng các tiến bộ khoa hoc kỹ thuật trong xử lý nước nuôi, chăm sóc đối tượng nuôi, quản lý môi trường ao nuôi và xử lý nước thải sau khi nuôi bằng các loại chế phẩm sinh học như Super VS, Biolon Aqua, CP plus, pH fixer, Coximes, Bacillus, Neo-polymic... nhằm  giảm ô nhiễm môi trường nước, hạn chế và ngăn ngừa dịch bệnh do yếu tố môi trường gây ra; tập trung cao công tác lãnh đạo, chỉ đạo, thu hút đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật bảo đảm cho nuôi theo hướng bền vững, VietGAP, an toàn dịch bệnh và đa dạng hóa nuôi trồng thủy sản cho 9 vùng nuôi thủy sản tập trung của tỉnh với diện tích trên 250 ha; đã đánh giá chứng nhận VietGAP trên 80 ha nuôi tôm; định kỳ lấy mẫu ở các vùng cửa sông và ao nuôi để kiểm tra chất lượng nước nhằm khuyến cáo cho người nuôi các biện pháp quản lý môi trường, phòng ngừa dịch bệnh; Tiến hành quan trắc môi trường đột xuất tại các vùng nuôi khi xảy ra dịch bệnh và các hiện tượng bất thường.

Tuy nhiên, qua công tác thanh tra, kiểm tra BVMT tại các sơ sở nuôi trồng thuỷ sản trong thời gian gần đây cho thấy một số cơ sở nuôi trồng thuỷ sản với quy mô lớn (như Công ty TNHH sao Đại Dương, Công ty TNHH Growbest Hà Tĩnh, Công ty Thông Thuận .... đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải, còn phần lớn các cơ sở quy mô hộ gia đình, cá nhân không có công trình xử lý nước thải hoặc chỉ bố trí 1-2 ao lắng để lắng lọc nước thải trước khi thải ra môi trường. Nhiều cơ sở nuôi trồng thủy sản chưa có ý thức trong việc cải tạo ao nuôi, xử lý bùn thải không đúng quy định (một số nơi vẫn còn xẩy ra tình trạng bơm bùn thải trực tiếp ra các kênh nội đồng, hay khi tôm chết cũng thải nước trực tiếp ra các kênh thủy lợi, hoặc xả trực tiếp ra biển)... Trong các vùng nuôi thuỷ sản tập trung hiện chỉ có vùng nuôi trồng thuỷ sản tập trung 67,8 ha tại xã Cẩm Hòa, huyện Cẩm Xuyên đã có hệ thống thu gom nước thải tập trung bằng đường ống bê tông trước khi thoát ra biển nhưng không có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Do đó hầu như nước thải từ các cơ sở nuôi đang xả nước thải trực tiếp ra môi trường chưa qua xử lý, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường biển.

Những thách thức đối với công tác bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp trong thời gian tới

Theo Kế hoạch số 131/KH-UBND ngày 26/4/2022 của UBND tỉnh về việc thực hiện Chiến lược Phát triển chăn nuôi giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn 2045 trên địa bàn tỉnh của tỉnh thì mục tiêu tổng đàn gia súc, gia cầm đến năm 2025 là: Tổng đàn lợn có mặt thường xuyên đạt trên 430.000 con, trong đó chăn nuôi quy mô trang trại chiếm trên 60%; đàn bò đạt trên 175.000 con, trong đó, tỷ lệ bò lai Zêbu, bò chất lượng cao chiếm khoảng 60%; đàn trâu đạt 65.000 - 70.000 con; đàn gia cầm đạt trên 11 triệu con, trong đó chăn nuôi quy mô trang trại trên 20%; đàn hươu đạt trên 40.000 con.  Ước tính, đến năm 2025, chất thải chăn nuôi trên địa bàn toàn tỉnh phát sinh khoảng 20 triệu m ³ nước thải; 3,9 triệu tấn chất thải rắn. Lượng nước thải và chất thải rắn chăn nuôi sẽ tạo ra áp lực rất lớn đối với công tác quản lý môi trường.

Đối với nuôi trồng thuỷ sản: Theo đánh giá kỳ quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản giai đoạn 2021-2025 mức tăng trưởng bình quân năm là 2%, theo đó dự kiến năm 2025 lượng nước thải phát sinh từ các cơ sở nuôi tôm khoảng 70.000m ³ /năm.

Theo Quyết định số 925/QĐ-TTg ngày 02/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, mục tiêu đến năm 2025: “- Ít nhất 80% chất thải chăn nuôi và 60% phụ phẩm nông nghiệp phải được thu gom, tái sử dụng, tái chế thành các nguyên liệu, nhiên liệu và các sản phẩm thân thiện với môi trường; - Có 95% bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau khi sử dụng được thu gom và xử lý theo đúng quy định” .

Có thể thấy những thách thức đặt ra cho công tác bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới là rất nặng nề, đòi hỏi sự tập trung, phối hợp chặt chẽ giữa các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường, các địa phương và các đơn vị liên quan.

Nguyễn Thị Giang - MT