Hướng dẫn thực hiện phân loại, lưu giữ, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh

Để đẩy mạnh việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn đáp ứng yêu cầu nội dung tiêu chí Cảnh quan môi trường theo Quyết định số 2114/QĐ-TTg ngày 16/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Thí điểm xây dựng tỉnh Hà Tĩnh đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2021-2025”, nhằm giảm lượng chất thải rắn phát sinh, hạn chế ô nhiễm môi trường do chất thải rắn gây ra, Sở Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn việc phân loại, lưu giữ, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh.

I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM

1. Chất thải rắn sinh hoạt (viết tắt là CTRSH) còn gọi là rác thải sinh hoạt phát sinh trong sinh hoạt thường ngày của con người.

2. CTRSH thường có nhiều thành phần khác nhau, như: thức ăn thừa; rau, củ, quả, vỏ trứng, vỏ sò, bã trà, bã cà phê, xương cá, thịt, cành, lá cây, vỏ lon, chai nhựa, giấy, bìa carton, thủy tinh, cao su, gỗ vụn, quần áo cũ, vải vụn, giày dép cũ, tóc; tã, gốm sứ bể, đầu mẩu, tàn thuốc lá…

3. Phân loại CTRSH là hoạt động phân tách CTRSH thành các loại hoặc các nhóm CTRSH để có các quy trình quản lý khác nhau (bao gồm phân loại tại nơi phát sinh, phân loại trong quá trình thu gom, vận chuyển, xử lý). Việc phân loại CTRSH nhằm thúc đẩy tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải, sản phẩm thải bỏ, tận dụng tối đa giá trị, kéo dài vòng đời của sản phẩm, vật liệu.

II. HƯỚNG DẪN PHÂN LOẠI CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT

1. CTRSH được phân loại thành 03 nhóm chính theo đúng quy định tại Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường, gồm:

- Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế: là các loại chất thải rắn có thể sử dụng lại nhiều lần trực tiếp hoặc chế biến lại như: giấy thải, nhựa thải, kim loại thải, thủy tinh thải, vải, đồ da, đồ gỗ, cao su, thiết bị điện, điện tử...

- Chất thải thực phẩm: gồm, thức ăn thừa; thực phẩm hết hạn sử dụng; các loại rau, củ, quả, trái cây và các phần thải bỏ sau khi sơ chế, chế biến món ăn,…;

các sản phẩm bỏ đi từ thịt gia súc, gia cầm; thủy, hải sản.

-  CTRSH khác gồm, chất thải nguy hại phát sinh từ hoạt động động sinh hoạt thường ngày của con người (Các loại bóng đèn huỳnh quang thải; thủy tinh hoạt tính thải; nhiệt kế chứa thuỷ ngân thải, pin, ắc quy thải,...); thủy tinh (bóng đèn, cốc, chai lọ vỡ,...); chất thải cồng kềnh; chất thải khác còn lại (Vỏ các loại hạt như macca, óc chó, hạt điều, dừa, vỏ trứng, xơ dừa, rơm, trấu,…từ hoạt động sinh hoạt; chiếu cói; chiếu tre, trúc; gối mây, tre; lông gia súc, gia cầm; tã, bỉm, băng, giấy vệ sinh, giấy ăn đã sử dụng; giấy ướt đã sử dụng; bông tẩy trang, khẩu trang; các loại hộp xốp; các loại sản phẩm nhựa sử dụng một lần; bã kẹo cao su, đầu lọc thuốc lá,..

2. Khuyến khích các hộ gia đình, cá nhân thực hiện phân loại, tái chế, tái sử dụng CTRSH theo cách sau:

a) Phân loại rác tái chế thành nhiều loại tùy theo nhu cầu và mục đích tái chế, tái sử dụng. Khuyến khích tách hết chất thải lỏng hoặc thực phẩm có trong bao bì, hộp, chai lọ… trước khi phân loại đưa vào chất thải tái chế, tái sử dụng.

b) Đối với những loại chất thải có điểm thu hồi theo quy định của nhà sản xuất cần được thu gom, lưu giữ riêng và vận chuyển đến điểm thu hồi của nhà sản xuất.

c) Phân loại riêng chất thải nguy hại từ CTRSH khác; lưu chứa chất thải nguy hại trong thiết bị riêng có nắp đậy và chuyển giao đến điểm tập kết chất thải nguy hại chung của xã/phường/thị trấn (nếu có) hoặc chuyển giao theo quy định của địa phương.

d) Hộ gia đình, cá nhân ở nông thôn tận dụng tối đa chất thải thực phẩm để làm thức ăn chăn nuôi hoặc ủ làm phân hữu cơ hoặc làm chất cải tạo đất.

e) Tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải thành các vật dụng hữu ích trong gia đình.

III. HƯỚNG DẪN LƯU GIỮ, THU GOM, VẬN CHUYỂN, XỬ LÝ CTRSH SAU PHÂN LOẠI

1. Lưu giữ CTRSH tại nơi phát sinh

a) Dụng cụ lưu chứa

CTRSH được phân loại theo hướng dẫn nêu trên được lưu chứa vào các thùng chứa hoặc bao bì chứa riêng biệt. Chất thải rắn sinh hoạt có thể chứa trực tiếp vào các thùng chứa hoặc chứa trong bao bì (túi) lồng trong thùng chứa. Thùng chứa và bao bì chứa CTRSH đáp ứng yêu cầu kỹ thuật quy định tại khoản 2 Điều 30 Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/01/2022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Điều 6 Quyết định số 15/2023/QĐ-UBND ngày 01/3/2023 của UBND tỉnh, cụ thể:

- Sử dụng bao bì có màu sắc phân biệt (bao bì đựng chất thải thực phẩm có màu xanh, bao bì đựng chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế có màu đỏ, bao bì đựng CTRSH khác có màu vàng; bao bì đựng chất thải nguy hại có màu đen hoặc sử dụng các thùng chứa đựng CTRSH sau phân loại có màu sắc khác nhau tương ứng như trên, có thể gián nhãn hoặc có hình minh họa từng loại nhóm chất thải chính theo phân loại) để đựng các loại CTRSH đã phân loại, chất liệu bao bì có thể nhìn thấy loại chất thải đựng bên trong.

- Bao bì đựng CTRSH có thiết kế dễ buộc, dễ mở, bảo đảm CTRSH không rơi vãi, không rò rỉ nước rỉ từ chất thải và thuận tiện cho việc kiểm tra.

- Khuyến khích việc sử dụng bao bì dễ phân hủy sinh học để chứa đựng chất thải thực phẩm. * Cách thức sử dụng bao bì, thùng chứa và lưu chứa CTRSH:

- Khi lồng bao bì vào thùng chứa nên để một phần miệng bao bì chứa CTRSH ra bên ngoài thùng để đảm bảo toàn bộ chất thải chứa đủ trong bao bì.

- Trường hợp rác làm vườn có cành cây, nhánh cây thì có thể dùng dao chặt nhỏ, tách cành, nhánh, lá cây riêng để tận dụng làm chất đốt. Trường hợp không sử dụng thì cho vào bao bì chứa (chú ý không làm rách bao bì). Đối với CTRSH có hình dáng sắc, nhọn dễ gây thương tích (ví dụ: dao lam, thủy tinh vỡ…), phải được quấn trong giấy và buộc lại sau đó mới thải bỏ vào thùng chứa.

- CTRSH nên chứa vừa dung tích thùng, không được nén chặt nhằm tránh rách bao bì.

- Khi bao bì chứa đầy hoặc đến giờ giao rác, buộc chặt miệng bao bì bằng cách xoắn miệng bao bì và thắt nút hoặc sử dụng dây buộc để buộc kín miệng bao bì.

- Kiểm tra bao bì nếu bị rách hoặc rò rỉ nước thải thì sử dụng bao bì mới lồng vào và buộc kín như trên.

- Để nguyên bao bì trong thùng chứa, đưa ra bên ngoài và giao bao bì chứa CTRSH cho đơn vị thu gom hoặc để vào thùng chứa CTRSH công cộng, điểm tập kết tạm thời quy định trong khu vực.

- Vệ sinh sạch thùng chứa CTRSH bằng nước (hoặc xà phòng nếu cần thiết), để khô và lồng bao bì mới vào thùng chứa để tiếp tục chứa CTRSH.

b) Vị trí lưu giữ CTRSH

- Đối với hộ gia đình: Tùy thuộc vào điều kiện, diện tích của các hộ gia đình bố trí nơi đặt thùng chứa đảm bảo hợp vệ sinh và thuận lợi cho việc phân loại và chuyển giao CTRSH.

- Đối với các cơ quan, tổ chức: CTRSH tại các phòng, ban, bộ phận sau khi được phân loại theo hướng dẫn nêu trên được đưa về vị trí tập kết CTRSH chung của cơ quan, tổ chức. Tại vị trí tập kết luôn đặt hai loại thùng chứa có nhãn phân biệt (thùng chứa chất thải thực phẩm và thùng chứa CTRSH còn lại) và có thêm thùng hoặc điểm chứa chất thải rắn có khả năng tái chế, tái sử dụng. Các thùng chứa rác phân loại được đặt trong khuôn viên cơ quan tại vị trí thuận tiện cho việc thu gom, chuyển giao CTRSH cho đơn vị cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển và không làm ảnh hưởng đến giao thông, mỹ quan đô thị.

c) Đối với CTRSH đường phố và nơi công cộng

Đơn vị cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển có trách nhiệm thực hiện phân loại và bố trí thùng chứa CTRSH sau phân loại như quy định trên. Tại khu vực nhà văn hóa thôn hoặc nhà sinh hoạt cộng đồng của thôn xóm thực hiện phân loại và bố trí các thùng chứa CTRSH sau phân loại: tối thiểu 03 thùng chứa (chất thải thực phẩm, CTRSH khác và chất thải nguy hại) và bố trí ngôi nhà xanh hoặc điểm lưu giữ chất thải rắn có khả năng tái chế, tái sử dụng.

2. Thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại

a) Về phương án thu gom

- Các địa phương căn cứ vào điều kiện thực tế để xây dựng, ban hành và triển khai thực hiện Kế hoạch/phương án thu gom, xử lý CTRSH phù hợp (trong đó, lưu ý tập trung chỉ đạo việc triển khai phân loại CTRSH triệt để, tận dụng tối đa chất thải thực phẩm để xử lý tại hộ (bằng biện pháp làm thức ăn chăn nuôi hoặc ủ để tạo phân hữu cơ) và tách biệt tối đa chất thải có khả năng tái chế, tái sử dụng chuyển giao cho đơn vị thu mua phế liệu hoặc vận chuyển đến điểm thu gom chất thải tái chế tái sử dụng của cộng đồng (ngôi nhà xanh tại các nhà văn hóa thôn, xóm, khu phố) và có những giải pháp điều chỉnh kịp thời, đảm bảo công tác thu gom, vận chuyển CTRSH sau khi phân loại tại địa phương đạt hiệu quả, tiết kiệm và đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường theo các phương án như sau:

+ Trường hợp đơn vị thu gom, vận chuyển có đủ trang thiết bị, phương tiện đáp ứng các yêu cầu thu gom riêng các nhóm CTRSH đã được phân loại thì có thể thu gom cùng lúc các loại CTRSH đã phân loại.

+ Trường hợp không đủ trang thiết bị, phương tiện thì phân chia thời gian phù hợp để thu gom riêng từng loại chất thải (Ví dụ: phân chia theo buổi, hoặc ngày chẵn, ngày lẻ hoặc bố trí hợp lý các ngày trong tuần).

TT	Loại CTRSH	Tần suất thu gom
Phương án 1
1	Chất thải thực phẩm	Thu gom cùng lúc 02 loại CTRSH, thu gom hàng ngày theo xe vận chuyển riêng từng loại chất thải sau phân loại
2	CTRSH khác
Phương án 2
1	Chất thải thực phẩm	Thu gom hàng ngày
2	CTRSH khác	Thu gom cách ngày (thứ 3,5,7 hoặc 2,4,6, Chủ nhật trong tuần)
Phương án 3
1	Chất thải thực phẩm	Thu gom 05 ngày trong tuần (thứ 2,4,6,7, Chủ nhật)
2	CTRSH khác	Thu gom 02 ngày trong tuần (thứ 3,5)

- Đối với phương án 2 và 3, tùy theo khối lượng từng loại CTRSH phát sinh thực tế tại địa phương, UBND các huyện, thị xã, thành phố có thể điều chỉnh tăng, giảm số ngày thu gom chất thải thực phẩm và CTRSH khác cho phù hợp. Đơn vị thu gom, vận chuyển có thể sắp xếp lịch thu gom xen kẽ giữa các phường, xã, thị trấn để tận dụng tối đa phương tiện thu gom, vận chuyển. Trong quá trình thực hiện, tổ chức đánh giá hiệu quả của phương án thu gom đã thực hiện và chủ động điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế.

- UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo các xã, phường, thị trấn thông báo thường xuyên về thời gian, địa điểm, tần suất và tuyến thu gom từng loại CTRSH sau phân loại đến hộ gia đình, cá nhân và các tổ chức trong phạm vi triển khai phân loại để biết và chuyển giao đúng quy định.

- Hình thành các tổ giám sát cấp huyện, cấp xã (theo quy định tại mục 6 phần III Kế hoạch số 204/KH-UBND ngày 17/5/2024 của UBND tỉnh triển khai thực hiện phân loại CTRSH tại nguồn trên địa bàn tỉnh) để phối hợp với đơn vị thu gom, vận chuyển kiểm tra, giám sát việc phân loại của các hộ gia đình, tổ chức, cá nhân trên địa bàn và hoạt động tại các điểm tập kết/trạm trung chuyển. Kết quả giám sát, kiểm tra của tổ giám sát các cấp là cơ sở để đề xuất điều chỉnh nội dung và giải pháp thực hiện công tác phân loại CTRSH trên địa bàn ngày càng được hiệu quả hơn; là cơ sở để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý các vi phạm đối với các trường hợp chưa đảm bảo tuân thủ theo đúng quy định và là cơ sở để biểu dương khen thưởng các tổ chức, cá nhân làm tốt công tác phân loại CTRSH tại nguồn.

Các địa phương căn cứ quy hoạch và điều kiện thực tế để bố trí hoặc hoàn thiện xây dựng, nâng cấp, cải tạo các điểm tập kết/điểm trung chuyển (đã có) tại các xã, phường, thị trấn theo quy hoạch, phương án/kế hoạch/đề án thực hiện phân loại CTRSH tại nguồn, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 26 Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT và Điều 7, Điều 8 Quyết định số 15/2023/QĐ-UBND; có thể kết hợp bố trí điểm xử lý chất thải thực phẩm tập trung, điểm thu gom/tập kết chất thải nguy hại phát sinh từ phân loại CTRSH, chất thải cồng kềnh; các điểm tập kết hoặc điểm trung chuyển để lưu giữ CTRSH sau khi được phân loại, thu gom từ nơi phát sinh chuyển đến theo mục 3 phần III Kế hoạch số 204/KH-UBND ngày 17/5/2024 của UBND tỉnh. Điểm tập kết/điểm trung chuyển bố trí khu vực lưu giữ riêng biệt chất thải thực phẩm và CTRSH khác để thuận tiện cho việc vận chuyển. Có bảng dán/sơn dòng chữ in hoa màu vàng "CHẤT THẢI THỰC PHẨM" hoặc "CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT KHÁC" hoặc “CHẤT THẢI NGUY HẠI” tương ứng với loại CTRSH lưu giữ, chiều cao chữ tối thiểu 15cm.

Để giảm thiểu lượng CTRSH phải thu gom, vận chuyển, xử lý, đối với các vùng nông thôn, miền núi và khu vực đô thị (tại các xã, phường hộ dân có vườn